The Jekill and Hyde Company is het Nederlandse bedrijf achter het uitlatenmerk Dr. Jekill and Mr. Hyde. Niet geheel verrassend verkopen zij een product met twee gezichten; ze maken voor motorfietsen uitlaten met een klep erin, waardoor het geluid naar wens gewisseld kan worden. Testmotor is op bezoek geweest voor een kijkje in de keuken, waarbij op de techniek ingegaan wordt, en uiteraard om zelf rijdend de producten te proberen. 

Indruk
Binnen de muren van The Jekill and Hyde company is alles zelf ontwikkeld. Ontwerpen van de uitlaten, maar ook de assemblagelijn zijn van eigen hand. Van opengewerkte showmodellen tot een droogkast voor motorkleding van testrijders en de volledig ingerichte testruimte met meetapparatuur: niks ziet er bijeengeraapt uit. De uitlaten bevinden zich in de hogere prijsklasse, maar rechtvaardigen dit ook met aandacht voor detail en een hoog afwerkingsniveau. Dr. Jekill & Mr. Hyde bouwde initieel enkel voor Harley Davidson, maar inmiddels is dat uitgebreid naar onder meer KTM en BMW. Er zijn meerdere testrijders het gehele jaar aan het rijden om praktijkresultaten terug te koppelen naar de ontwikkeling.

Techniek
Om het EG-keurmerk te kunnen krijgen dienen er aan verschillende eisen voldaan te worden. Zo mag het vermogen niet meer dan 5% afwijken van standaard, moet de tegendruk van de uitlaat ongeveer gelijk blijven (in verband met uitstoot etc.) en moet er ten alle tijden aan alle geluidseisen voldaan worden. Dit is niet eenvoudig en is gedeeltelijk een iteratief proces; het is – nog – geen exacte wetenschap, wat voor prestaties een bepaalde uitlaat zal leveren dus er zal geprobeerd en getest moeten worden. De nieuwe Euro 4 testprocedures schrijven niet langer een bepaald geluidsniveau bij een bepaald toerental voor, maar er zijn onder andere volgas-acceleraties vereist.

De laatste versie van het systeem werkt met een programmeerbare module waarop alle relevante informatie gezet kan worden. Hetzelfde kastje zit op alle systemen, het bevat per motor enkel andere gegevens. Deze gegevens zorgen dat de klep slim gestuurd wordt: de uitlaat kan behoorlijk luid zijn maar zal op de momenten dat dit even niet mag (in verband met Euro4) gaan regelen om, juist dan, niet meer dan de toegestane hoeveelheid geluid te produceren. Rijd je in de open stand zal de klep bijna altijd open staan, en wordt er behoorlijk wat geluid gemaakt. Wat dat betreft is er weinig verschil tussen een open demper of een model van Dr. Jekill & Mr. Hyde.

Slim omgaan met regels
Natuurlijk gaat J&H vooral slim om met de nieuwe Euro4-emissie-eisen, door niet alleen héél goed te kijken naar de vereiste meetwaarden, maar vooral ook naar de meetmethoden die gebruikt worden bij die Euro4 homologatie. De software zorgt er met een aantal slimmigheden voor dat in alle gevallen aan de geluidseisen van Euro4 voldaan wordt; op de meetpunten qua toerental en snelheid sluit de klep zich namelijk automatisch. De toerentallen en versnellingen die bij de verschillende metingen horen, worden vermeld op een kaartje met de keuringsdata, die je bij je uitlaat meegeleverd krijgt. Handig om de politie te overtuigen dat je uitlaat toch echt voldoet aan alle wettelijke eisen als ze het toch wat hard vonden klinken. 

Op deze manier voldoen de J&H uitlaten dus altijd aan de homologatie-eisen, maar buiten de meetgebieden kan de gebruiker met een knop op het stuur de klep open zetten en daarmee zijn motor véél meer uitlaatgeluid laten maken. Dat staat namelijk niet vermeld in de wettelijke voorschriften en voorgeschreven meetmethodes. Fijn voor de motorrijder, al zal het door de omgeving minder snel gewaardeerd worden. Boven het meetgebied is de gebruiker zelf dus aan zet: Je hebt met een systeem van Dr. Jekill & Mr. Hyde de keus om meer of minder geluid te maken wanneer jij dat geschikt vindt. De klep in de uitlaat is trouwens zo geprogrammeerd dat hij altijd dicht staat bij het starten. Fijn voor jouw buren als je ’s ochtends vroeg wegrijdt.

Werking
De dempers werken met een combinatie van reflectie en absorptie, maar elk type werkt weer net even anders. Dat iets werkt op een Harley zegt niks over het effect bij een BMW, en vice versa. De inhoud van de demper, het type katalysator (of zelfs 2 katalysatoren), de weg die de lucht neemt en de doorsnede van de uitlaten zijn allemaal variabelen die per motor, of motortype, anders kunnen zijn. De absorptie wordt verzorgd door dempingswol net als bij andere dempers, maar er is gekozen om de zak met wol niet te vullen met kleine vezels, maar één lange vezel. Hierdoor zal deze niet desintegreren en blijft de dempingskwaliteit langer behouden, zodat ook na de garantieperiode een goede werking zo lang mogelijk gegarandeerd is. Alle uitlaten zijn dubbelwandig uitgevoerd. Dit geldt zowel voor de bochtenset als de uitlaatdempers zelf. Hiermee wordt verkleuring door temperatuur van de buitenwand voorkomen, wat zeker bij een verchroomde uitlaat niet wenselijk zal zijn. De regelbare klep, die uit één deel gefreesd is, kan ook behoorlijk warm worden en moet ten alle tijden functioneren. Om deze reden is de chemisch vernikkelde klep dubbel scharnierend opgehangen (een as die draait binnen een uniball) en worden uitgebreide levensduurtests uitgevoerd waarbij materiaalcombinaties op slijtage en corrosie geanalyseerd worden. Leuk detail: het bedrijfslogo is de vorm van die klep. 

Rijden: Harley-Davidson & BMW
We hebben zelf gereden met de BMW R Nine T, BMW R1200GS, Harley-Davidson Street Bob en KTM 1090 Adventure R.

Met gesloten klep zijn de uitlaatdempers soms stiller dan origineel, zoals bij de BMW GS het geval is. Motoren als de BMW R1200GS zijn af-fabrieks niet zo stil en er zijn eigenaren die dit graag anders zien, wat dus kan. Met de klep halfopen is krijg je wel een wat voller geluid, maar de mooiste klank is vaak toch met de klep open. Na het indrukken van een knop op het stuur knippert deze als bevestiging, en het verschil is direct hoorbaar. Dr. Jekill & Mr. Hyde geven aan dat het geluid niet op volume, dus ‘harder is beter’ ge-engineered is, maar de nadruk op ‘klankbeleving’ ligt. Middels verschillende methoden worden vooral hoge tonen uit het geluid gefilterd en ontstaat een mooie donkere klank, zonder overdreven hard te klinken. 

Een demper als die op de BMW R Nine T is erg klein en het is dan ook een uitdaging om die goed zijn werk te laten doen, wat tot uiting kwam in een niet-heel-stille demper, zelfs in dichte stand. Past wel een beetje bij het lifestyle-imago, maar heel subtiel is het niet. Met de uitlaat open komen de ‘pops&bangs’ mooi tot uiting, wat het wel heel leuk maakt om er mee te spelen. Het ontwerp past uitstekend bij de motor met het ‘carbon steel’, wat staal met een soort carbonlook is. Op de vraag waarom er dan geen echt carbon gebruikt is komt het antwoord dat carbon andere klankeigenschappen heeft wat niet past in het gewenste geluidsbeeld.

Bij de verschillende Harleys komt het systeem goed tot zijn recht, waarbij de HD Sportster Forty-Eight er voor ons wel uit sprong qua geluid. Van dociel en ingetogen naar een zwaar, donker geluid. Ook de Dyna Street Bob waar we mee reden ondergaat een transformatie bij openen en sluiten, waar dankbaar gebruik gemaakt wordt tijdens de testrit. De stille ‘sociale’ stand is ideaal als je een dorpje doorrijdt of om welke reden dan ook minder behoefte aan geluid hebt. Overigens is het systeem zo geprogrammeerd dat je, ongeacht de ingeschakelde stand, altijd aan de geluidseisen voldoet. Waar nodig wordt de klep bijgestuurd zonder dat je hier als bestuurder wat voor hoeft te doen.

Een grote verrassing is toch wel het verschil in geluid wat bij de Honda GL1800 Goldwing bereikt wordt. De stille stand is zoals het een Goldwing betaamt toerwaardig, de open stand zal zo nu en dan wat té zijn, maar klinkt wel erg goed!

Conclusie
Jekill & Hyde uitlaten is een snelgroeiend Nederlands bedrijf. Doordat ze vooraan staan bij nieuwe ontwikkelingen kunnen ze goed mee met de veranderingen in de markt en de programmeerbare modules zorgen voor een goede toekomstbestendigheid. Vooralsnog zijn kleppenuitlaten nog geen gemeengoed binnen de motorwereld, maar het is best mogelijk dat dit in de toekomst wel het geval zal worden. Milieu- en geluidseisen worden immers steeds strenger dus alles zal een E-keur moeten hebben en moeten voldoen aan de wetgeving. Toch willen motorrijders juist vaak meer en vooral mooier geluid. Bij veel auto’s uit het topsegment voert de fabrikant de uitlaat al op een dergelijke manier met een klep uit, dus het is een kwestie van tijd tot motorfabrikanten dit overnemen. Voor degenen die dat niet doen, of als een ander geluid gewenst is, biedt Dr. Jekill & Mr. Hyde een goeie oplossing.

Tekst: Michiel van Leeuwen – beeld: Dr. Jekill & Mr. Hyde

Video’s: BMW R1200GS – Harley-Davidson Forty Eight – Harley-Davidson Dyna Street Bob – BMW R NineT – Honda GL1800 Goldwing